فصوص الحکم

                                  

در مورد کتاب شریف فصوص الحکم

کتاب شریف فصوص الحکم مهم ترین کتاب عرفانی و دقیق ترین و لطیف ترین آنها بعد از فتوحات مکیه می باشد که هر دو از تألیفات جناب شیخ اکبر محیی الدین بن عربی می باشد است .

در سیر کتب درسی عرفانی حوزه دومین کتاب درسی فصوص الحکم می باشد که بعد از تمهید القواعد خوانده می شود .

کسی می تواند از معانی این کتاب مستطاب بهره مند گردد و به مقصود او راه پیدا نماید که در چندین رشته از علوم زحمت کشیده و دارای تخصص و اجتهاد یا قریب به اجتهاد باشد . علومی از قبیل : صرف و نحو بلاغت و معانی و بیان و منطق و فقه و اصول و فلسفه ی مشا و اشراق و حکمت متعالیه و مقداری طب و نجوم و علوم غریبه . و سپس یک کتاب عرفانی که تمهید القواعد باشد را نیز فرا گرفته باشد . و حتما این علوم را با کتاب های اصیل در نزد استادانی کامل فرا گرفته باشد و علاوه بر اینها دارای ملکه ی تقوی و شب و خلوت و سحر و مراقبه ی تامه و حضور و عندیت باشد .

بعد از طی این علوم با شرایط و ضوابطش اگر خداوند بخواهد و او را برای فهم معانی عرشی این رساله برگزیند می تواند از این مأدبه الهیه به مقدار ظرف وجودی خودش بهره مند گردد .

همین که این کتاب را در این مرتبه از لحاظ سیر درسی و علمی قرار داده اند بهترین دلیل بر عظمت کتاب و صاحب عظیم الشأن آن است .

عارف عظیم الشأن حضرت امام خمینی در نامه به گورباچف می فرمایند :

دیگر شما را خسته نمی‌کنم و از کتب عرفا و بخصوص محی‌الدین ابن‌ عربی‌ نام نمی‌برم؛ که اگر خواستید از مباحث این بزرگمرد مطلع گردید، تنی چند از خبرگان تیزهوش خود را که در این‌گونه مسائل قویاً دست دارند، راهی قم گردانید، تا پس از چند سالی با توکل به خدا از عمق لطیف باریکتر از موی منازل معرفت آگاه گردند، که بدون این سفر آگاهی از آن امکان ندارد.

حضرت علامه حسن زاده آملی در یادنامه علامه طباطبایی ص 41 فرمایند :

در هر عصری أوحدی از علماء قادر بر فهم و تدریس فصوص و فتوحات است .

مرحوم شهید مطهری گوید :

فصوص الحکم دقیق ترین و عمیق ترین متن عرفانی است . شروح زیادی بر آن نوشته شده است . در هر عصری شاید دو سه نفر بیشتر پیدا نشده باشند که قادر بر فهم این متن عمیق باشند .

ایشان در جای دیگر می نویسد که شرح کردن کتاب های محیی الدین بن عربی کار هر کسی نیست .

آشنایی با علوم اسلامی بخش کلام و عرفان ص 115 و 119

سبب تالیف کتاب :

 شیخ اکبر در مقدمه ی این کتاب می فرمایند :

أما بعد فإنی رأیت رسول الله فی مبشره أریتها فی العشر الآخر من المحرم سنه سبع و عشرین و سته مائه بمحروسه دمشق و بیده کتاب فقال لی هذا کتاب « فصوص الحکم » خذه و اخرج به الی الناس ینتفعون به . فقلته السمع و الطاعه لله و لرسوله و أولی الأمر منا کما أمرنا .

فحققّت الأمنیّه و أخلصت النیه و جرّدت القصد و الهمه إلی إبراز هذا المتاب کما حدّه لی رسول الله من غیر زیاده و لا نقصان .

و سألت الله تعالی أن یجعلنی فیه و فی جمیع أحوالی من عباده الذین لیس للشیطان علیهم سلطان و أن یخصّنی فی جمیع ما یرقمه بنانی و ینطق به لسانی و ینطوی علیه جنانی بالإلقاءالسبوحی و النفث الروحی فی الروع النفسی بالتأیید الإعتصامی حتی أکون مترجما لا متحکما لیتحقق من یقف علیه من أهل الله أصحاب القلوب أنه من مقام التقدیس المنزه عن الأغراض النفسانیه التی یدخلها التلبیس .

و أرجو أن یکون الحق تعالی لمّا سمع دعایی قد أجاب ندائی . فما ألقی إلا ما یلقی إلیّ و لا أنزّل فی هذا المسطور إلا ما ینزّل به علیّ و لست بنبی و لا رسول ولکنی وارث و لآخرتی حارث .

                                                      فمن الله فاسمعوا          و إلی الله فارجعوا

                                                      فإذا ما سمعتم              ما أتیت به فعوا     

                                                      ثم بالفهم فصلوا            مجمل القول واجمعوا

                                                      ثم منو به علی               طالبیه لا تمنعوا

                                                      هذه الرحمه التی          وسعتکم فوسعوا

و من الله أرجو أن أکون ممن أیّد فتأیّد و قیّد بالشرع المحمدی المطهر فتقیّد و قیّد و حشرنا فی زمرته کما جعلنا فی أمته .

ترجمه :

من رسول الله را در مبشره ای دیدم و این واقعه در محرم سال ششصد و بیست و هفت در شهر دمشق بود و دیدم که در دست رسول الله کتابی بود .

به من فرمود این کتاب فصوص الحکم است آن را بگیر و به مردم برسان تا از او نفع برند . من گفتم السمع و الطاعه مر خدای و رسول خدای و اولی الأمر راست آنچنان که به ما امر فرمودند [ در قرآن امر به طاعت خدا و رسول و اولی الامر شدیم ]

پس مقصود و مطلوب رسول الله را محقق گردانیدم و نیتم را خالص کردم و قصد و همتم را تجرید کردم برای ابراز این کتاب چنانکه رسول خدا برای من معلوم فرمود بدون کم و زیاد .

و از خدا خواستم که مرا در ابراز این کتاب و در جمیع احوالم از آن دسته از بندگانش قرار دهد که برای شیطان بر آنها سلطه ای نیست و بخصوص مرا در جمیع آنچه انگشتانم رقم می زند و زبانم بیان می کند و دلم درمی نوردد و میگیرد به القای سبوحی و دمیدن روحی در روعم تأیید کند به تاییدی که به او معتصم شوم تا مترجم باشم نه متحکم [ یعنی تا فقط آنچه را که به من گفته ام بیان کنم نه اینکه به چیزی از جانب خودم حکم نمایم ] تا اصحاب قلوب که از به این کتاب مطلع و واقف می گردند برایشان محقق گردد و ثابت شود که این کتاب از مقام تقدیس است که از اغراض نفسانی که تلبیس در آن راه پیدا می کند منزه است .

و امیدوارم که حق تعای چون دعا و درخواستم را شنود اجابت فرماید  . پس من إلقاء نمی کنم مگر آنچه به من إلقاء شده و در این کتاب نازل نمی کنم مگر آنچه که بر من نازل شده و من نبی و رسول نیستم بلکه وارث ام و نگهبان آخرتم .

پس از خدا بشنوید و به خدا باز گردید .

و چون آنچه را آوردم شنیدید پس آن را فرا گیرید .

سپس به وسیله ی فهم گفتار مجمل آن را تفصیل دهید و گرد آرید .

آن گاه آن را در اختیار خواستارانش قرار داده باز ندارید .

این رحمتی است که شما را در بر گرفت پس گشاده دست باشید .

ذکر نکات مهمه ای :

در این جا چند نکته که به ذهن حقیر می رسد در شرح عبارات فوق بیان میگردد :

1 ـ جناب قیصری در شرح این عبارات فر ماید :

نقل واقعه ی رویت رسول الله و امر ایشان به اظهار این کتاب برای این است که اولیاء الله امین خداوند می باشند و امین نیز باید اسراری را که به او داده می شود را از اغیار حفظ نماید مگر اینکه از جانب صاحب راز و خدای تعالی امر به اظهار شده باشد که در این صورت اظهار آنچه را که دریافته واجب است .

پس در واقع این نقل حضرت شیخ بیان عذر ایشان در اظهار مطالب است .

2 ـ مبشره رویای صالحه است که شخص مومن با بصیرت خود می بیند و همانند وحی برای نبی است و اعتبار دارد . لذا در روایت از پیامبر است که هنگامی که ایشان از انقطاع وحی بعد از خود سخن می گفتند فرمودند :

لم تبق بعدی من النبوه الا المبشرات .

فقالوا و ما المبشرات یا رسول الله ؟

قال : الرویاء الصالحه یراها المومن .

واضح است که در این روایت مبشره از اجزای نبوت شمرده شده به این صورت که نبوت شامل وحی و مبشره است و بعد از من وحی از میان می رود و مبشره باقی می ماند .

این روایت در بحار الأنوار ج 61 ص 177 و 178 و 192 آمده است .

3 ـ شیخ فرمود که این رویا را خدا به من نمود بدون اینکه من اراده کرده باشم . لذا از اغراض نفسانی و خیالات و از همه مهم تر تإثیر محفوظات و اعتقادات ذهنی خودم محفوظ است فافهم .

توضیح این مطلب از حوصله ی اینجا فراتر است و اجمالا عرض نمایم که گاهی حب و بغض شخص و اعتقادات شخص و چیزهایی را که قبول دارد بر محتوای خواب و مکاشفه تاثیر می گذارد .

البته قوه خیال مطهر حضرت شیخ در نهایت طهارت بوده و این کلام به معنی این نیست که اگر این نبود اغراض من در این رویا تاثیر گزار بود بلکه به معنای لطیفی است که در نزد ما محقق است و من ندیدم این سخن را در هیچکدام از شروح فصوص الحکم . الحمد لله رب العالمین .

4 ـ نام این رساله ی شریفه را خود رسول الله بیان نمودند و چون که بین اسم و مسمی مناسبت است و فص به معنای خلاصه و زبده ی هر چیزی است ، پس این نام دلال دارد که این کتاب خلاصه ی حکم و اسراری است که بر ارواح انبیائی که نامشان در این کتاب برده شده است می باشد .

5 ـ پیامبر فرمودند خذه و اخرج به الی الناس :

ظاهر این جمله دلالت دارد بر اینکه موطن أخذ با جایگاه نشر تفاوت دارد که الی دلالت بر این مطلب دارد . جناب حضرت شیخ در مرتبه ی عقل شریف و سر و غیبشان این حقایق را از حقیقت پیامبر دریافت فرمودند که در آنجا بصورت الفاظ نبوده و سپس حضرت امر به تنزل مطالب و آوردن آن در عالم حس و شهادت فرموده اند که عبارت شیخ در آنجا که فرمود أنزّل اشاره ی به همین دارد .

مطالب عالیات که از جان و حقیقت خاتم انبیاء بر قلب شریف خاتم اولیاء آمده در سیر نزولی در قوه ی خیال مطهر حرت شیخ اکبر به صورت الفاظ در آمده است .

اینکه در ادامه شیخ می فرماید از خداوند خواستم مرا حفظ کند برای این است که حقیقت فصوص که به صورت لفظ نیست در مسیر تنزل از قلب مبارک شیخ و بصورت لفظ در آمدن در قوه ی مطهر خیال حضرت شیخ محفوظ و مصون بماند بدون زیاده و نقصان .

6 ـ اینکه ایشان توانسته به القاء دفعی کل این حقایق را از حقیقیت رسول الله تلقی نماید نشان دهنده ی وسعت جان شریف حضرت شیخ اکبر است .

7 ـ نبوت به نبوت تشریعی و نبوت انبایی تقسیم می گردد که پیامبر اسلام خاتم نبوت تشریعی است همانطور که حضرت حجت خاتم الولیاء علی الإطلاق می باشند اما باب نبوت إنبایی باز است . اینکه فرمود نبی نیستم مقصود نبوت تشریعی است .

نکات دیگری نیز وجود دارد که بعدا بیان می گردد .

فیلم: نظر شیخ اکبر درباره امام زمان، علامه حسن زاده آملی

دریافت
حجم: 3.55 مگابایت

چرا عرفا از الفاظی مثل مستی و شراب و امثال این ها نام می برند؟

جناب شیخ اکبر محیی الدین ابن عربی در شعری می فرمایند:

کل ما اذکره من طلل
او ربوع او مغان کل ما
و کذا ان قلت هی او قلت یا
و الا ان جاء فیه او اما
و کذا ان قلت هی او قلت هو
او هم او هن جمعا او هما
و کذا ان قلت قد انجد لی
قدر فی شعرنا او أتهما
و کذا السحب اذا قلت بکت
و کذا الزهر اذا ما ابتسما. . .
او نساء کاعبات نهدت
طالعات کشموس او دما
کل ما اذکره مما جری
ذکره او مثله ان تفهما
منه اسرار و انوار جلت
او علت جاء بها رب السما
لفؤادی او فؤاد من له
مثل ما لی من شروط العلما
صفة قدسیة علویة
اعلمت ان لصدقی قدما
فاصرف الخاطر عن ظاهرها
واطلب الباطن حتی تعلما

منبع: کتاب عرقان حافظ

محی الدین : اسلام پنج اصل دارد که اصل پنجم اهل بیت است .

أوحد الموحدین جناب شیخ اکبر محیی الدین بن عربی که کتاب شریف شجره الکون فرموده است :

اسلام بر پنج اصل بنا شده است . . . اصل پنجم اهل بیت است که پنج نفرند : محمد ، علی ، فاطمه ، حسن و حسین علیهم السلام .

و ارکان دین برپاداشتن ارکان شریعت و محبت یاران و محبت نزدیکان پیامبر است .

سپس می فرماید : اهل بیت پیامبر پنج شخصیتند که خداوند ناپاکی را از آنان زدوده و فرموده « إنما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا »

سپس حضرت شیخ درباره شأن نزول آیه ی مذکور این حدیث را نقل می کنند :

« قال رسول الله صلی الله علیه و آله سلم :أنزلت هذه الآیه فینا أهل البیت أنا و علی و فاطمه و الحسن و الحسین  » .

برای سهولت مراجعه گردد به ترجمه کتاب شجره الکون دکتر گل بابا سعیدی ص 151 و 149

لازم به ذکر است که اهل سنت آیه مذکور را بر زنان پیامبر تطبیق می دهند لکن حضرت شیخ هم در اینجا و هم در جلد اول فتوحات در باب مربوط به جناب سلمان این آیه را بر فرزندان حضرت زهرا تطبیق می دهند و این خود گواه محکمی بر تشیع ایشان است .

بسیار جای تإسف دارد که به جای اینکه درباره معارف حضرت شیخ بحث شود و مطرح گردد و استفاده شود، باید بیاییم تشیع ایشان را ثابت نماییم .

علامه حسن زاده آملی : تألیفات محیی الدین بن عربی دوم ندارد .

معلم عصر علامه دهر ابولفضایل حضرت علامه حسن حسن زاده آملی روحی فداه در کتاب شریف هزار و یک نکته  در نکته 627 می فرمایند :

تا کنون نه تنها فتوحات مکیه بلکه هیچ یک از مصنفات شیخ در عالم مولفات دومی مانند خود ندیده است . به خصوص فصوص و فتوحات را باید از کرامات خاص او دانست  . ذلک فضل الله یوتیه من یشاء . 

ایشان در جای دیگری [ هزار و یک نکته تکته 13 ] می فرمـایند :

اگر گویی ابواب معارف انسانی در این بیست و هفت حکمت و فص کتاب فصوص الحکم آمده است صواب است .

و در نکته 626 می فرمایند :

در حقیقت فصوص الحکم شیخ اکبر و دیگر کتب و رسائل ایشان تفسیر انفسی و بیان مقامات عروجی و اسرار و بطون آیات و روایات می باشد .

لازم به ذکر است برای شیخ اکبر بعضی بیش از 500 کتاب نام برده اند که از مهمترین آنها فصوص الحکم و فتوحات مکیه است . کتب حضرت شیخ هر کدام در هر بابی ام الکتاب آن باب است .

شعری از محیی الدین بن عربی در مورد امام زمان علیه السلام

ألا إن خــــــــتم الأولیاء شهید                و عین إمام العالمین فقید

هو السید المهدی من آل أحمد                  هو الصارم الهندی حین یبید

هو شمس یجلو کل غم و ظلمه                    هو الوابل الوسمی حین یجود

ترجمه :    

آگاه باش که قطعا خاتم اولیاء شاهد و ناظر است و شخص امام عالمیان از دیده ها پنهان است .

او آقا و سرور مهدی آل احمد است . او همان شمشیر برنده ای است که بدکاران و ظالمان را هلاک می کند .

او همان خورشیدی است که هرگونه غم و تاریکی را می زداید . او همان نخستین باران ات که به مردگان حیات می بخشد .

پیش بینی ظهور در فرمایش حضرت شیخ اکبر محیی الدین بن عربی

در دو بیت زیر حضرت شیخ زمان ظهور را به صورت رمز که فقط راسخین در علم می توانند معنی آن را بفهمند بیان فرموده اند :

إذا دار الزمان علی حروف         باسم الله فالمهدی قاما

و إذا دار الحروف عقیب صوم      فاقروا الفاطمی منی سلاما

حضرت شیخ بارها به محضر امام زمان مشرف شده و در چندین جای کتاب فتوحاتشان دیدارشان را بیان فرمودند که در یکی از تشرفات می فرمایند حضرت مهر ولایت و امامتشان را نیز به جناب حضرت شیخ نشان داده اند .

البته ایشان می فرمایند که قبل از تشرفات خداوند در خواب مرا از وجود ایشان مطلع نمود و او را به من شناساند .

ان شاء الله در پستی به ذکر تشرفات حضرت شیخ می پردازیم .

علامه طباطبایی : در اسلام هیچ کس نتوانسته است یک سطر مانند محیی الدین بیاورد .

مرحوم شهید مطهری در جلد اول شرح مبسوط منظومه گوید :

بعضی ها مانند ملاصدرا در مقابل احدی به اندازه محیی الدین خضوع ندارند یعنی امثال ابوعلی سینا را در مقابل محیی الدین هیچ می شمارند .

یا مثلا علامه طباطبایی معتقدند که :

در اسلام هیچ کس نتوانسته است یک سطر مانند محیی الدین بیاورد .

آدرس : شرح مبسوط منظومه ج 1 ص 238

بیتی از حضرت شیخ اکبر

بیتی است که بر روی قطعه سنگی در راهروی ورودی سرداب مطهر قبر ایشان از اشعار در کتاب مستطاب فتوحات مکیه ایشان نوشته شده است .

وَ لِکُلِّ عَصْرٍ واحِدٌ یَسْمو بهِ / وَ أنا لِباقی‌ الْعَصْرِ ذاکَ الْواحِدُ

برای هر عصری یکی است که آن عصر به نام اوست و من برای باقی اعصار  آن یکی هستم.

«در هر عصر و دوره‌ای‌ یک‌ نفر به‌ وجود می‌آید که‌ آن‌ عصر بواسطۀ او عظمت‌ می‌یابد؛ و من‌ برای‌ تمام‌ أعصار و دوره‌های‌ آینده‌ آن‌ یک‌ نفر می‌باشم‌.»

عکس های مرقد مطهر جناب شیخ اکبر محیی الدین بن عربی

روضه من ریاض الجنه : تصاویر بارگاه ملکوتی حضرت شیخ

مسجد و مرقد مطهر و ملکوتی جناب شیخ اکبر محیی الدین بن عربی در شهر دمشق قریه ی صالحیه بر روی دامنه ی جبل قاسیون زیارتگاه عشاق و رهروان این عارف کبیر می باشد .

پیکر مطهر حضرت شیخ در مقبره خصوصی قاضی محیی الدین محمد دفن شد .

کوه قاسیون در قسمت شمال شهر دمشق واقع شده و مشرف بر شهر می باشد .

معروف است که غار اصحاب کهف در این شهر می باشد .

در کنار حضرت شیخ اکبر دو پسر ایشان و عبدالقادر جزایری مجاهد و مبارز الجزایری نیز مدفونند . عبدالقادر را در زمان ناپلئمن سوم از الجزایر تبعید کردند . او بازمانده ی عمر خد را به انتشار آثار شیخ اکبر که خود از پیروان مکتب او بود اختصاص داد .

در کوچه پس کوچه های منطقه "شیخ محیی الدین" دمشق که پر از بناهای قدیمی با معماری خاص دمشق است، مسجد و مقبره شیخ محیی الدین ابن عربی، عارف شهیر اسلامی قرار دارد که چشمه جوشان عرفان اسلامی است.

                          

                           

                          

             

 

این عارف جهان اسلام که اندیشه هایش پس از قرن ها همچنان مملو از طراوت و تازگی است، چنان در دریای حکمت و عرفان سیر کرد که سرآمد عرفای عصر خویش و پس از آن شد.

         

 حضرت امام خمینی (ره) وقتی که قصد باز کردن دنیای عظیم اعتقادی به روی میخائیل گورباچف آخرین رهبر شوروی سابق را داشتند، از ایشان نام بردند.

امام در ۱۱دی ماه سال ۶۷در پیام تاریخی خود خطاب به میخائیل گورباچف ، آنگاه که قصد داشتند راه تعمیق شناخت را به وی گوشزد کنند از فارابی، ابوعلی سینا ، سهروردی و ملاصدرا نام بردند ، اما زمانی که خواستند از اوج عرفان سخن به میان آورند ، از ابن عربی یاد کردند.

امام خمینی(ره) در این پیام نوشتند: دیگر شما را خسته نمی‌کنم و از کتب عرفا و به خصوص محی‌الدین ابن‌عربی نام نمی‌برم که اگر خواستید از مباحث این بزرگمرد مطلع گردید، تنی چند از خبرگان تیزهوش خود را که در این ‌گونه مسایل قویا دست دارند، راهی قم گردانید، تا پس از چند سالی با توکل به خدا از عمق لطیف باریکتر از موی منازل معرفت آگاه گردند ، که بدون این سفر آگاهی از آن امکان ندارد.

ناگفته نماند که قبر حضرت ایشان سالیانی مخفی بوده و خود ایشان در اخباری غیبی به رمز و اشارت زمان ظهور قبر خویش را در جمله ای بیان فرموده بودند که : إذا دخل السین فی الشین ظهر قبر محیی الدین . یعنی زمانی که سین داخل در شین شود قبر محیی الدین ظاهر گردد .

زمانی که سلطان سلیم خان ه سال 923 وارد شام شد به تعمیر قبر حضرت شیخ پرداخت و مرقد نورانی حضرت شیخ را بارز نمود و در کنار آن مسجد و مدرسه ی بزرگی بنا نهاد و موقوفات بسیاری برقرار ساخت . بعد از آن بود که سر جمله ی حضرت شیخ که فرموده بودند زمانی که سین داخل شین شود آشکار گردید که مراد از سین سلطان سلیم و مراد از شین شام است .

مردم دمشق به ایشان خیلی احترام می گذارند و اعتقاد دارند که ایشان  یکی از اولیای الهی و صالحین بوده و خداوند دروازه علمش را به رویش گشود که به این علت گفته می شود از نظر علم وارث پیامبر گرامی اسلام (ص) است.

در راهروی ورودی سرداب منتهی به مرقد مطهر ایشان شعری از ایشان بر روی سنگی نوشه شده است :

از خداوند متعال توفیق زیارت این بارگاه عرشی را برای همه آرزومندان حضرتش داریم .

مراجعه و اطلاع رسانی نمایید :

وبلاگی پیرامون دستورالعمل هلی عرفانی شیخ اکبر محیی الدین بن عربی

« در محضر شیخ اکبر محیی الدین بن عربی »

ebnearabi2.blog.ir